Spierontspanners: een korte geschiedenisles

In 1989 is de eerste spierontspanner op de markt gekomen in de USA voor het behandelen van fronslijnen. De geschiedenis van botuline toxine begint echter al een stuk eerder. In 1820 beschrijft een Duitse dichter en dokter de eerste medisch accurate casus van botulisme, die voortgekomen is uit het eten van rauwe worst. Er is een uitbraak van botulisme op dat moment, een ziekte die zich kenmerkt door slechter zien, slechter praten en slikken en een steeds verder uitbreidende verlamming. Patiënten gaan dood aan onvoldoende adem kunnen halen en plotse hartdood. In 1895 benoemt een Belgische bacterioloog Emile van Ermengem als eerste de bacterie die verantwoordelijk is voor het botulisme: Clostridium Botulinum, nadat er een, veelal fatale, uitbraak van botulisme was na geserveerde besmette rauwe ham bij een begrafenis.

De volgende grote ontdekking werd in 1928 gedaan, toen een pure vorm van botuline toxine type A werd geïsoleerd door de Amerikaanse dokter Herman Sommer. Hierna werd botuline toxine onderzocht als middel in biologische oorlogsvoering. In Japan werden krijgsgevangenen besmet met C. Botulinum en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het middel onderzocht om te gebruiken als biologisch wapen.

Edward Schantz, die tijdens de oorlog onderzoek had gedaan naar botuline toxine en het produceren ervan, ging na de oorlog door met het produceren van botuline toxine voor onderzoeksdoeleinden. De eerste klinische toepassing werd gevonden in de oogheelkunde, toen Alan Scott in 1978 het middel in gebruik nam om luie ogen en ooglidspasmes mee te behandelen. In 1989 volgde goedkeuring van de Food and Drug Administration (FDA) voor het gebruiken van botuline toxine. Een paar jaar na de goedkeuring van het product, kocht farmaceut Allergan het product op en noemde het Botox.

De ontdekking voor cosmetische toepassing was een 'happy accident'. In 1987 gebruikte Canadese oogarts Jean Carruthers botuline toxine bij een patiënt met een ooglidspasme. De vrouw merkte op dat het jammer was dat ze haar voorhoofd niet injecteerde met het product, want het liet de rimpels mooi verdwijnen bij haar ogen. Dit besprak Jean met haar man, Alastair Carruthers, een dermatoloog. Ze begonnen samen te experimenteren met het off-label gebruik van botuline toxine voor cosmetische doeleinden. In 1992 werd de eerste klinische wetenschappelijke studie gepubliceerd, waarna het gebruik van botuline toxine enorm populair werd in de USA, en later ook in Europa en de rest van de wereld. Met de ontdekking van één product werd zo een hele industrie gecreëerd.